Thomas Schelling: een strategisch denker
Aute ur(s ):
Janssen, M. (auteur)
De auteur is verb onden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en is erepromotor van Schelling. janssen@few.eur.nl (auteur)
Meer informatie over de uitreiking van het eredoctoraat en de workshop Thomas Schelling’s influence on current economic research is te vinden
op de servicepagina,blz. 528.
Ve rs che ne n in:
ESB, 88e jaargang, nr. 4418, pagina 522, 31 oktober 2003 (datum)
Rubrie k :
Kernfiguren
Tre fw oord(e n):
strategie
Thomas Schelling krijgt op 7 november een eredoctoraat uitgereikt aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zijn verdiensten voor de
economie zijn groot.
Thomas Schelling heeft in zijn lange carrière veel gebieden binnen en buiten de economische wetenschap bestreken. Vlak na de Tweede
Wereldoorlog werkte hij vooral aan macro-economische vraagstukken. Hij is echter vooral bekend geworden toen hij zich ging
bezighouden met de vraag hoe de wapenwedloop beperkt kon blijven. Als een soort bijproduct van zijn analyses introduceerde hij
begrippen die later in de speltheorie geformaliseerd zouden worden.
Strategie
Grote faam kreeg Schelling met zijn boek The strategy of conflict1 De grote kracht van het boek is dat het een veelheid van
maatschappelijke terreinen bestrijkt met een minimum aan nieuwe concepten, waarvan dreigingen en beloftes de belangrijkste zijn. Waar
economen tot dan toe dachten dat het voor een partij altijd beter is om meerdere mogelijkheden open te houden, laat Schelling zien dat
het afsluiten van mogelijkheden dusdanige reacties bij andere partijen kan oproepen, dat dit wel degelijk voordelig voor de eerste partij
kan zijn. De ideeën rond het strategisch belang van ‘commitment’ zijn geboren. Dreigingen en beloftes kunnen een strategisch effect
hebben als ze geloofwaardig zijn. Schelling is een meester in het laten zien hoe in concrete situaties geloofwaardigheid verkregen kan
worden.
Ook de notie van ‘focal point’ is door Schelling in The strategy of conflict geïntroduceerd. Focal points zijn belangrijke tekenen die
individuen kunnen gebruiken als ‘pay-off’ overwegingen geen duidelijke richting aan het handelen geven. Een beroemd voorbeeld is de
vraag waar je je partner probeert te ontmoeten (in een tijd waarin mobiele telefoons nog niet bestonden) als je elkaar in New York City
bent kwijt geraakt.
Het boek is kenmerkend voor zijn gehele werk. Het combineert een zeer rijke kennis van actuele vraagstukken en een scherp analytisch
inzicht. Het boek laat ook zien dat Schelling geen echte speltheoreticus is. Hij vond dat wiskundige analyses een eigen leven kunnen
gaan leiden, zodat niet de oorspronkelijke vraagstukken bestudeerd worden, maar meer de theoretische eigenschappen van een
wiskundig systeem.
Strateeg
Iemand die Schelling afschildert als een toegepast speltheoreticus, doet hem ook op andere gronden eigenlijk tekort. Schelling is meer
een strategisch denker dan een speltheoreticus; iemand die weet dat de echte strategische zetten bestaan uit het veranderen van de payoffs, de informatiestructuur of de volgorde waarin beslissingen genomen worden. Alleen in gezelschapsspelen liggen de regels van het
spel precies vast. Echte strategen kiezen het spel dat ze willen spelen.
Ander werk van Schelling is ook zeer invloedrijk geweest. In Micromotives and macrobehavior laat hij onder andere zien dat door lokale
interactie stedelijke segregatie kan ontstaan zonder dat individuen in de samenleving duidelijke voorkeuren voor segregatie hebben2
Ook hier is eenvoud het kenmerk van de meester. Schelling stelt een stad als een schaakbord voor waarop ieder vak een huis voorstelt.
Sommige vakken zijn niet bewoond. Mensen kunnen om de beurt kiezen of ze wel of niet willen verhuizen. De keuze wordt door een
eenvoudige regel bepaald: als minder dan een derde van iemands buren dezelfde karakteristiek (bijvoorbeeld huidskleur of religie) heeft,
dan zal de persoon verhuizen en anders niet. Het hele proces is eenvoudig zelf op een schaakbord na te doen3 Opmerkelijk is ook dat het
resultaat (segregatie) erg robuust is voor de keuze van verschillende parameters van het model. Het werk in dit boek is een voorloper van
huidig onderzoek op het gebied van de evolutionaire speltheorie en de ‘agent-based simulations’.
Het werk van Thomas Schelling kan niet alleen vanuit de economische wetenschap geëvalueerd worden. Vooral zijn betekenis voor de
politicologie en de wereld van de internationale betrekkingen kan moeilijk overschat worden. Schelling is eigenlijk niet goed in een vakje
te passen. Zijn intellectuele kracht ligt in zijn associatieve vermogen, in het identificeren van alledaagse problemen die een abstract idee
illustreren, in het doorgronden van belangrijke mechanismen onder de wereld van onze observaties. Hij had de wiskunde niet nodig om
de analyse van “zij denkt dat ik denk ..” in de hand te houden en zo kon hij zich richten op het maatschappelijke belang van dergelijke
analyses.
Maarten Janssen
1 T. Schelling, The strategy of conflict, Harvard University Press, Cambridge, 1960.
2 T. Schelling, Micromotives and macrobehavior, Norton & Company, New York, 1978.
3 Belangstellenden kunnen het spel zelf naspelen met behulp van een simulatieprogramma dat op mijn website te vinden is:
http://www.few.eur.nl/few/people/janssen/
Copyright © 2003 – 2004 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)