De aex als voorlopende indicator?
Aute ur(s ):
Nederlandsche Bank (auteur)
Deze rub riek wordt maandelijks samengesteld door Hans Pijl, Ad Stokman, Bouke Buitenkamp en Maarten van Rooij van de Nederlandsche Bank.
Ve rs che ne n in:
ESB, 87e jaargang, nr. 4374, pagina 651, 13 september 2002 (datum)
Rubrie k :
DNB-indicator
Tre fw oord(e n):
conjunctuur
De dnb-indicator duidt op conjunctuurherstel in de komende maanden, maar beleggers en consumenten lijken overwegend
pessimistisch gestemd.
De dnb-conjunctuurindicator, die tot en met januari volgend jaar vooruitblikt, voorziet al enige tijd een opgang in het lopende en
volgende kwartaal (figuur 1). Het herstel komt naar voren in zowel de reële reeksen (waaronder die van het producentenvertrouwen)
als de monetaire deelreeksen en indiceert een boventrendmatige groei. De signalen die de indicator geeft over het moment van het
keerpunt alsmede de kracht van het herstel, staan in schril contrast met de onzekerheid die hieromtrent leeft bij consumenten en
beleggers. Zo verslechtert het consumentenvertrouwen de laatste maanden snel en overheerst bij consumenten groot pessimisme over
de verwachte economische ontwikkeling in de komende twaalf maanden. De onzekerheid over het herstel bij beleggers is, naast
twijfels over de betrouwbaarheid van de winstcijfers, een belangrijke oorzaak van de recente koersdalingen op de aandelenbeurzen.
Sinds eind maart jongsleden toen de hoogste stand van de beursgraadmeter dit jaar werd genoteerd, is de aex met zo’n dertig procent
gedaald.
Figuur 1. De dnb-conjunctuur-indicator
Beurskoersen kunnen het herstel vertragen…
Alhoewel de dnb-conjunctuurindicator hier niet op wijst, bestaat de mogelijkheid dat het moment en de kracht van het economisch
herstel negatief worden beïnvloed door de sterk gedaalde aandelenkoersen. Zo dalen hierdoor de vermogens van consumenten
waardoor de consumptieve bestedingen kunnen worden gedrukt: het zogenoemde vermogenseffectenkanaal. Ook kunnen bedrijven door
het ongunstige beursklimaat problemen ondervinden bij het financieren van hun investeringsactiviteiten door middel van aandelen: het
kapitaalkostenkanaal). In het verlengde daarvan kunnen banken voorzichtiger worden met kredietverlening. Verder zijn de
ontwikkelingen op de beurzen in veel landen (met Duitsland als de belangrijkste uitzondering) van invloed op het
consumentenvertrouwen 1. Omdat beursbewegingen nog enige tijd doorwerken op het vertrouwen en de consumptie met vertraging
reageert op het vertrouwen, zou het herstel hierdoor enige hinder kunnen ondervinden van de lagere aandelenprijzen.
…maar beurskoersen zijn niet altijd een betrouwbare indicator
De aandelenkoersen kunnen via de beschreven kanalen invloed hebben op de ontwikkeling van de toekomstige economische activiteit.
Daarnaast bevatten beurskoersen informatie over verwachte toekomstige (winst)ontwikkelingen en hebben uit hoofde daarvan
voorspellende waarde. Echter de aex is geen perfecte voorspeller. Zo bezit slechts een kwart van alle consumenten direct aandelen of
participeert in een beleggingsfonds. Gezamenlijk bedraagt dit aandelenbezit gemiddeld genomen slechts acht procent van het totale
vermogen (inclusief pensioenopbouw), hetgeen de werking van het vermogenseffectenkanaal vanuit de aandelenmarkt beperkt.
Empirisch onderzoek wijst uit dat de cyclische component van de aex weliswaar gemiddeld zo’n negen à elf maanden voorloopt op de
Nederlandse industriële productie, maar dat deze correlatie minder dan 0,5 bedraagt 2. Dit is laag voor een goede voorlopende indicator.
De correlatie van de vijf deelreeksen van de dnb-conjunctuurindicator liggen allemaal aanzienlijk hoger. Daarnaast blijkt in retrospectief
dat de aex verkeerde signalen kan afgeven (figuur 2). De jaren ’87/’89 en ’92/’93 zijn daarvan treffende voorbeelden. Vanwege de beperkte
correlatie en de mogelijkheid dat aandelenkoersen valse signalen kunnen afgeven, zijn de aandelenkoersen niet opgenomen in de
samengestelde dnb-indicator.
Figuur 2. Industriële productie en de aex als voorlopende indicator
Samenvattend kan worden gesteld dat de aex weliswaar enige voorspellende waarde heeft voor de toekomstige economische activiteit,
maar dat zij geen betrouwbare voorspeller is. Wat de stemming op de beurzen wel suggereert, is dat de economische vooruitzichten met
grote onzekerheid zijn omgeven.
1 W.J. Jansen en N.J. Nahuis, The stock market and consumer confidence: European evidence, MEB serie 2002-11, www.dnb.nl
2 A.H.J. den Reijer, International business cycle indicators, measurement and forecasting, Research Memorandum wo no. 689, juni 2002,
www.dnb.nl
Copyright © 2002 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)