boeken
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek
478
ESB
Arnold Heertje is een kleurrijk
econoom betreurt hij het dat zij
man: een licht ontvlambaar mens
“nooit heeft kennisgenomen van
met hart voor de publieke zaak.
het werk van Hennipmanâ€, En ga
Dat maakt hem tot een graag gezo maar door. Twee zaken irriteren
ziene gast op radio en tv. Maar voor
Heertje mateloos: allereerst dat
zijn vakgenoten is hij een luis in de
welvaart verengd wordt tot het
pels. Praktisch het gehele bonte
calculeerbare en, ten tweede,
Nederlandse economenvolk neemt
dat op basis van dergelijke enge
hij op de korrel omdat zij niet recht
calculaties normen voor het prakin de leer zijn. Om de rechte leer
tisch handelen voor individuen en
nog een keer uit te leggen heeft
samenleving worden afgeleid. Die
professor Heertje in het boek Echte
irritatie komt tot explosie in het
economie uiteengezet hoe hij denkt
slotessay waarin het intellectuele
dat fatsoenlijke economen over
tekort in het onderwijs op de koreconomie moeten nadenken.
rel wordt genomen. De eenzijdige
De inhoud van het boek laat zich
nadruk op rendement, efficiency
het beste samenvatten in vijf stelen management is de dood in de
lingen die in deze volgorde in het
pot voor het onderwijs: leerlingen
boek worden behandeld:
hebben geen leermeesters meer
die Heertje zo waardeert en door
1. Om intelligentie en wijsheid te
Arnold Heertje (2007)
ontwikkelen zijn leermeesters
een kortzichtige productiemenEchte economie – Een veronontbeerlijk.
taliteit in het onderwijs is ook de
handeling over schaarste en
middelmaat gaan overheersen.
2. Men kan economisch handelen
welvaart en over het geloof
alleen maar begrijpen door de
Zijn oplossing is ook even simpel
in leermeesters en lernen.
spanning te bestuderen die
en komt kort-door-de-bocht neer
Nijmegen: Valkhof Pers.
bestaat tussen behoefte en
op: geef het onderwijs terug aan
schaarse middelen.
de (leer)meesters en geef ruimte
voor de uitzonderlijke talenten.
3. Welvaart is subjectief en omvat alles wat mensen
belangrijk achten.
De ultieme vraag is natuurlijk: is het boek lezenswaardig? Het slotessay bevat zeker een nuttige ana4. Gegeven die subjectiviteit ontbreekt de grond om
harde normatieve uitspraken te doen.
lyse voor onderwijspolitici. Maar het boek als geheel
bevat weinig nieuws, is vaak zuur getoonzet en niet
5. Het Nederlandse onderwijs richt zichzelf te gronde
door een intellectueel tekort en een tekort aan
echt spannend, en dat valt te herleiden tot de twee
intellectuelen.
stijlmodules die de schrijver in dit boek hanteert.
De eerste stijlvorm is die van een boze man die alle
Op het oog lijkt er geen verband te bestaan tusdomheid in de wereld wil corrigeren. Eén keer ‘foute’
sen deze stellingen, maar het tegendeel wordt snel
economen bekritiseren is vermakelijk, maar een heel
duidelijk na lezing van het openingsessay waarin
boek lang is toch tamelijk vervelend. Bovendien, als
Heertje zijn leerschool beschrijft. Hierin doet hij in
men het werk van de bekritiseerde economen goed
een persoonlijk verhaal uit de doeken hoe hij vanaf
kent, doorziet men op een gegeven moment dat
zijn lagere school tot op de universiteit van leermeesHeertje spijkers op laag water zoekt.
ters zijn intellectuele vorming heeft gekregen. De
De andere stijlvorm is die van de schoolmeester die
mooiste gift die een leerling van zijn leermeester kan
voor het bord de formules in woorden probeert uit
krijgen is “bezonken bescheidenheidâ€. Heertje kent
te leggen. Het is natuurlijk allemaal een kwestie
vele leermeesters maar Hennipman is toch de allesvan smaak, maar échte economie zou bewondering
overheersende figuur in zijn leven. Voor wie hem niet
en verwondering moeten oogsten en nergens zet
kent, Hennipman was een Amsterdamse econoom die Heertje de theorie op een verrassende of bewondegeneraties van economen heeft beïnvloed met diepe
renswaardige wijze aan het werk. En op zo’n moment
gedachten over economie, rationaliteit en welvaart.
zie je ook wat de schaduwzijde van een dominante
De dominantie van Hennipman is ook verder in het
leermeester kan zijn. Zoals de Amerikaanse dammer
boek terug te vinden. In twee essays worden de
Tom Wiswell ooit stelde: “The player who remains
stellingen 2, 3 en 4 uiteengezet, stellingen die tot
slave to the books will not become masterâ€. Het oorde kern van het gedachtegoed van zijn leermeester
deel over dit boek is daarom tweeledig. Wie Heertje
behoren. Bij het verkondigen van het evangelie van
en zijn kwaadheid wil begrijpen, die moet dit boek
Hennipman heeft Heertje moeite om het persoonlijke
lezen. Wie echte economie wil begrijpen, kan toch
van het zakelijke te scheiden omdat hij het herhaalde- beter een ander boek ter hand nemen.
lijk niet kan laten om de warhoofden van deze wereld
tot de orde te roepen. Het is bijna nooit goed. “Zoveel HARRY VAN DALEN
Onderzoeker bij het NiDi en de Erasmus Universiteit
samengebalde verwarring wordt zelden aangetroffenâ€,
Rotterdam
over een onderwijscommissie. Over een deugniet-
27 juli 2007